Tuesday, April 17, 2018

Солонгос хэлний хичээл №1

Хичээл №1.                           Солонгос хэлний цагаан толгой
                                                       한국어 자모


Үсэг
Галиг
Үсгийн нэр
латин
кирилл
g/k (k)
г
기역 ги йөг
n
н
니은 ни ынь
d/t(t)
д
디귿 ти гыд
r/l
р/л
리을 ри ыл
m
м
미음 ми ым
b/p (p)
б
비읍 би ыб
s(t)
с(д)
시옷 ши уд
ng
нг
이응 и ын
j(t)
ж(д)
지읒 жи ыд
ch(t)
ч(д)
치읓 чи ыд
k(k)
к(г)
키윽 ки ыг
t(t)
т(д)
티읕 ти ыд
p(p)
п(б)
피읖 пи ыб
h(t)
х(д)
히읗 хи ыд
kk(k)
гг(г)
쌍 기역
ссан ги йөг
tt
дд
쌍 디귿
ссан ти гыд
pp
бб
쌍 비읍
ссан би ыб
ss(s)
сс(д)
쌍 시옷
ссан ши уд
jj
жж
쌍 지읒
ссан жи ыд

                                    Солонгос эгшиг ба гийгүүлэгчийн нийлмэл
                                            한글 자음 모음 표



(а)
(я)
(о)
(ё)
(у)
(юу)
(ү)
(юү)
(ы)
(и)
ㄱ(기억)
г
(ka)
(кя)
(ко)
(кё)
(ку)
(кюу)
(кү)
(кюү)
(кы)
(ки)
ㄴ(니은)
н
(на)
(ня)
(но)
(нё)
(ну)
(нюу)
(нү)
(нюү)
(ны)
(ни)
ㄷ(디귿)
д,т
(та)
(тя)
(то)
(тё)
(ту)
(тюу)
(тү)
(тюү)
(ты)
(ти)
ㄹ(리을)
р,л
(ра)
(ря)
(ро)
(рё)
(ру)
(рюу)
(рү)
(рюү)
(ры)
(ри)
ㅁ(미음)
м
(ма)
(мя)
(мо)
(мё)
(му)
(мюу)
(мү)
(мюү)
(мы)
(ми)
ㅂ(비읍)
б,п
(па)
(пя)
(по)
(пё)
(пу)
(пюу)
(пү)
(пюү)
(пы)
(пи)
ㅅ(시읏)
с,ш
(са)
(шя)
(со)
(шё)
(су)
(шюу)
(сү)
(шюү)
(сы)
(ши)
ㅇ(이응)
 "н"
(а)
(я)
(о)
(ё)
(у)
(юу)
(ү)
(юү)
(ы)
(и)
ㅈ(지읒)
ж,ч
(ча)
(чя)
(чо)
(чё)
(чу)
(чюу)
(чү)
(чюү)
(чы)
(чи)
ㅊ(치읓)
ч
(ча)
(чя)
(чо)
(чё)
(чу)
(чюу)
(чү)
(чюү)
(чы)
(чи)
ㅋ(키읔)
к,г
(ka)
(кя)
(ко)
(кё)
(ку)
(кюу)
(кү)
(кюү)
(кы)
(ки)
ㅌ(티긑)
т
(та)
(тя)
(то)
(тё)
(ту)
(тюу)
(тү)
(тюү)
(ты)
(ти)
ㅍ(피읖)
п
(па)
(пя)
(по)
(пё)
(пу)
(пюу)
(пү)
(пюү)
(пы)
(пи)
ㅎ(히읗)
х
(ха)
(хя)
(хо)
(хё)
(ху)
(хюу)
(хү)
(хюү)
(хы)
(хи)

                                           Гийгүүлэгч талаар нэмэлт

 Хүү
Эцэг






эх












Тайлбар: 
Хүү гийгүүлэгчид үгийн эхэнд хатуурч дуудагдана. Жишээ нь: г-к, д-т гэж, 
Харин үгийнд дунд орвол хэвийн дуудагдана.
Эцэг гийгүүлэгчид үгийн дунд эхэнд адилхан хатуурч дуудагдана.
Эх гийгүүлэгчид үгийн дунд эхэнд адилхан хэвийн дуудагдана.

                                              Нийлмэл эгшиг
Монгол галиг
Нийлмэл эгшиг
‘ㅇ'-р амилах
Бичих дараалал
Э
ㅐ(ㅏ+ㅣ)
ㅇ이아애
Э
ㅔ(ㅓ+ㅣ)
ㅇㅇㅡ어에
Еэ
ㅒ(ㅑ+ㅣ)
ㅇ이아야얘
Еэ
ㅖ(ㅕ+ㅣ)
ㅇㅇㅡ여예
Ва
ㅘ (ㅗ+ㅏ)
ㅇ오외와
үэ
ㅙ (ㅗ+ㅐ)
ㅇ오와왜
вэ
ㅚ (ㅗ+ㅣ)
ㅇ오외
Во
ㅝ (ㅜ+ㅓ)
ㅇ우워
Вэ
ㅞ (ㅜ+ㅔ)
ㅇ우워웨
Үи
ㅟ (ㅜ+ㅣ)
ㅇ우위
ыи
ㅢ (ㅡ+ㅣ)
ㅇ으의


                                       Дэвсгэр үсэгийг зөв дуудах
                                                            받침글자의대표소리


(ㄱ)
г
수박, 국, 책, 목
сүбаг, күг, чэг, муг
부엌
пүог
밖, 낚시
паг, наг-ши
(ㄴ) н
산, 눈, 언니
сань, нүнь, онь-ни


(ㄷ)
д
걷다, 숟가락
кодь-да, сүд-гараг
끝, 밑, 밭
гыд, мид, пад
빗, 낫, 옷, 젓가락
пид, над, уд, чод-гараг
빚, 낮, 낮다
пид, над, над-да
빛, 낯, 꽃
пид, над, гуд
히읗
хи-ыд


Тайлбар:
Дэвсгэр үсэгүүд зөвхөн (ㄱ, ㄴ, ㄷ, ㄹ, ㅁ, ㅂ, ㅇ) -р дуудагдана.

                                                   Солонгосоор зөв уншихад мөрдөгдөх дүрэм

ㄹ үсгийн ард эгшиг орсон үед "р" -ээр уншина.
이름(ирым)Нэр
오늘은(унырын)өнөөдөр бол
할아버지(харабожи)өвөө
하루(харү)нэг өдөр
우리(ү-ри)бид, манай
나라(нара)Улс
Харин бусад тохиолдолд ㄹ үсэг "ль"-ээр уншигдана.
한국말(хангүнмаль)солонгос хэл
(мүль)ус
날씨(нальши)цаг агаар
불법(пульбоб)хууль бус
(воль)сар (өдрийн)
빨리(баль-ли)Хурдан
올라(уль-ла)өгсөх, дээшлэх
얼마(ольма)Хэд (үнэ)
무엇을(мүосыл)Юу
계절(кежоль)Улирал
화장실(хуа-жаншил)00 өрөө


Тайлбар: Анхаарч унших ёстой 6 гийгүүлэгч байдаг.
 Үүнд: ㅅ(ㅆ), ㅈ, ㅊ, ㄷ, ㅌ, ㅎ-ээр төгссөн үг болон эдгээрийн ард ㅁ, ㄴ-ээс бусад гийгүүлэгч залгавал уг 6 гийгүүлэгчийг "ㄷ"-ээр уншина.
있다
받다
히읏
(уд)
(ид-да)
(над)
(гуд)
(пад-да)
(гыд)
(хи-ыд)
Хувцас
Байх
өдөр
Цэцэг
Авах
Төгсгөл
Х-үсэг

Харин уг 6 гийгүүлэгчийн ард эгшиг ирвэл өөрийнх нь дуудлагаар уншина.

옷이
있어요
낮에
꽃이
받으세요
(уши)
(ис-сою)
(нажэ)
(гучи)
(падысэю)
Хувцас
Байна

Цэцэг
аваарай

ㅌ" үсгийн ард  "ㅣ" орвол ㅌ-нь "ㅊ"-ээр уншигдана
같이
(качи)хамт
"ㄷ" үсгийн ард "ㅣ" орвол ㄷ-нь "ㅈ"-ээр уншигдана.
굳이
(күжи)зориуд
"ㄷ" үсгийн ард "ㅎ" орвол ㄷ-нь "ㅊ"-ээр уншигдана.
닫히다
(тачида)хаагдах

Тайлбар:

     Үгийн эхэнд ㄱ,ㄷ,ㅈ,ㅂ нь хатуурч уншигддаг.

        ㄱ  -  가게 (kage)  Дэлгүүр
                가수 (kasu)  Дуучин


    
        ㄷ -   담배 (tambe) Тамхи
                다반 (taban) Цайны газар
    
        ㅈ -  자유  (chayun) Эрх чөлөө
               자연  (chayon) Байгаль

        ㅂ - 비누  (pinu) Гар нүүрийн саван
              바다  (pada) Далай


         ㅅ(ㅆ)  ард ㅑ,ㅕ,ㅛ,ㅠ,ㅣ орвол "Ш"-ээр уншигдана.
            
          시(shi) Цаг
          샤워 (shyavo) Шүршүүр

       와 - va
       왜 - ve
       외 - we
       워 - vo
       웨 - ve
       위 - vi галиглаж уншина.

"요" ээр төгссөн зарим үсгийг "yo" оор галигладаг.

      ㄹ үсгийн ард эгшиг орсон үед "r" ээр уншигдана.

      이름 (irum) нэр
      오늘은 (unirin) Өнөөдөр бол
      할아버지 (hara-boji) Овоо
      하루 (hary) 1 өдөр /бүр/
      우리 (y-ri) бид,манай
      나라 (nara) улс гэж уншигдана.

    Харин бусад тохиолдолд ㄹ үсэг " Л " үсгээр уншигдана.
      한국말 (hangunmal)  Солонгос хэл
      물 (myli) Ус
      날씨 (nalishi) Цаг агаар
      불법 (pylibob) Хууль бус
      월 (voli) Сар (Өдөр хоногийн)
      빨리 (balli) Хурдан
      올라 (uli-la) Өгсөх, дээшлэх
      얼마 (olima) хэд (Үнэ/мөнгө/)
      무엇을 (myosil) юу
      화장실 (huanjanshil) Нойлийн өрөө
       받침 ийн талаар
 Үгийн дунд орсон "ㅎ" үсэг бараг уншигдахгүй.
"ㅎ" Урд юм уу ард  ㄱ,ㄷ,ㅈ,ㅂ орвол "ㅎ" уншигдахгүй, харин энэ 4 гийгүүлэгч чангарч дуудагдана.
Жишээ:
          이렇게 (iroke)  Ингэж
          그렇게 (kiroke) Тэгэж
          좋다   (chuta)   Сайн
          많다 (manta)  Их, олон
          그렇지만 (kirochiman) Гэвч, гэхдээ
          대답하다 (tedab-ada) хариулах
       "ㅎ"+ㅣ ="ㅎ"-г уншихгүй.
Жишээ:
          천천히 (chon-choni)  Удаан
          열심히 (yolishimi) Хичээнгүй
     Анхаарч унших ёстой 6 гийгүүлэгч ㅅ(ㅆ), ㅈ,ㅊ,ㄷ,ㅌ,ㅎ-ээр төгссөн үг болон эдгээрийн ард ㅁ,ㄴ-ээс бусад гийгүүлэгч орвол уг 6 гийгүүлэгчийг "ㄷ"-ээр уншина.
Жишээ:
(ㅅ)  옷 (ud)     Хувцас
(ㅆ) 있다  (id-da)   Байх
(ㅈ) 낮  (nad)        Өдөр
(ㅊ) 꽃 (gud)     Цэцэг
(ㄷ) 받다 (pad-da) Авах
(ㅌ) 끝 (gid)       Төгсгөл
(ㅎ) 히읏 (hi-yd) H- Үсэг
     Харин уг 6 гийгүүлэгчийн ард эгшиг ирвэл өөрийн дуудлагаараа уншигдана.
Жишээ:
옷이 (ushi) Хувцас
있어요 (is-soyu) Байна.
낮에 (naje) Өдөрт
꽃이 (guchi) Цэцэг
받으세요 (padiseyu) Аваарай.
"ㅌ" + "ㅣ" = "ㅊ"  같이 (gachi) Хамт
"ㄷ" + "ㅣ" = "ㅈ"  굳이 (gyji) Зориуд
"ㄷ" + "ㅎ" = "ㅊ" 닫히다 (tachida) Хаагдах

  
                        (받침) гэж юу вэ?
    Эгшигийн доор 1 буюу 2 гийгүүлэгч жийрэглэж бичигдсэн гийгүүлэгчийг бадчим гэнэ.
Дан ба давхар бадчимтай (Гийгүүлэгчтэй) үгийн ард эгшиг орвол 2 гийгүүлэгч 2-лаа уншигдана. Бусад тохиолдолд уг гийгүүлэгч зөвхөн хаалтанд байгаа нэг үсгээр уншигдана. Үгийн дунд орсон "ㅎ" үсгийг уншихгүй гэдгийг мартав.
1. ㄱ,ㅋ,ㄲ,ㄳ,ㄺ (ㄱ)-ээр унших тохиолдол:
부엌 (pyog) гал тогоо
읽다 (ugda) Унших
읽으세요 (ilgiseyu) Уншаарай
(Үгийн хамгийн доор орсон гийгүүлэгч буюу бадчим үсгүүдийг (ㅋ,ㄱ) анхааралтай харан уншина уу!)
2. ㄴ,ㄵ,ㄶ (ㄴ)-ээр уншигдах тохиолдол:
앉다 (anda) Суух
앉으세요 (anjiseyu) Суугаарай
많아요 (manayu) Их байна
3.ㄹ,ㄼ,ㄽ,ㄾ,ㅀ (ㄹ)-ээр уншигдах тохиолдол:
여덟 (yodoli) найм
핥다 (halida) Долоох
잃어서 (iroso) Алдаад
4. ㅁ,ㄻ (ㅁ) -ээр уншигдах тохиолдол:
봄 (pum) Хавар
닮다 (tamda) Төстэй царай
닮아요 (talimayu) Адилхан юм.
5. ㅂ,ㅍ,ㅄ,ㄿ (ㅂ)-ээр уншигдах тохиолдол:
잎 (ib) Навч
없다 (obda) байхгүй
업서요 (obsoyu) байхгүй байна (алга)
                                  
                                       Гийгүүлэгч ижилсэн ёс                                    
        Эхний гийгүүлэгч өөрчлөгдөх тохиолдол:
 1. ㅂ,ㅍ үсгийн ард ㅁ,ㄴ орвол уг 2 үсгийг "ㅁ" үсгээр уншина.
합니다 (hamnida) Хийдэг
십만  (shimman) Зуун мянга
2. ㅅ(ㅆ),ㄷ,ㅌ,ㅈ,ㅊ,ㅎ -ийн ард ㅁ,ㄴ орвол уг 6 "ㄴ"-ээр уншигдана.
이삿날 (i-san nal) Нүүх өдөр
뜯는 곳 (din-in gud) урж, хуулах хэсэг
없는 것 없어요 (dmnin god obsoyo) байхгүй юм алгаа
3. ㄱ ард ㅁ,ㄴ орвол хэлний угийн "ㅇ"-ээр уншина.
박물관 (panmuliguan) Музей
한국말 (hangynmali) Солонгос хэл
   Сүүлийн гийгүүлэгч өөрчлөгдөх тохиолдол:
4. ㅁ,ㄴ ард ㄹ орвол ㄹ нь "ㄴ" ээр уншигдана.음력 (imnyog) Билгийн тоолол
대통령 (tetun-nyon) Ерөнхийлөгч
    Хоёулангийнх нь дуудлага өөрчлөгдөх тохиолдол:
5.ㅂ,ㄱ ард ㄹ орвол ㄹ үсгийг "ㄴ" ээр уншина. (Дээрхи 1 ба 4-р дүрэм давхар нөлөөлж буйг ажиглана уу.)
수업료 (cyomnyu) Хичээлийн төлбөр
착룍 (chan-nyug) Газардах
6. ㄴ ард ㄹ орвол ㄹ үсгийг "ㄴ" ээр дуудах зарим үгс
판단력 (pandan-nyog) Дүгнэх чадвар
음운론 (imyn-nun) авиа судлал
7. ㄴ+ㄹ = ㄴ үсгийг нь ㄹ-ээр уншигдах зарим үгс.
연락하다 (yoi-lagkada) Холбоо барих
신라 (shil-la) Shilla uls (Solongos ulsiin ertnii ner)
8. ㄹ+ㄴ=ㄴ үсгийг "ㄹ" үсгээр уншина.
설날 (soli-lali) Цагаан сар
칼날 (kali-lali) Хутганы ир

За ингээд та бүхэн уншиж бичиж сурлаа. Одоо дүрэм!!!!

1.Хүндэтгэлийн хэлбэр -ㅂ니다/습니다: тэгэж ингэж байна, тэгдэг ингэдэг /байна, даг 4 зэрэг/   (ㅂ니다 - гийгүүлэгчээр төгссөн үйл үгэнд харин 습니다 - эгшигээр төгссөн үйл үгэнд тус тус залгаж хэрэглэнэ.)

Жич: Үйл үгийн энэ хэлбэрийг энгийн амьдралийн яриан дээр цөөхөн хэрэглэдэг.(Ажил дээрээ албан тушаалтануудтай харьцах илтгэл тавих гэх мэт нөгөө хүнээ хүндэтгэх албаны хэл гэж болно.)
Жишээ:
    (보다)          보     :      다                   보+ㅂ니다 = 봅니다 (харж байна, хардаг)
                       vndes       Хувилгах хэсэг
    (오다)           좋    :       다                  좋+습니다= 좋습니다 (сайхан байна, сайхан)

2.Хураангуй (Хүндэтгэлийн) хэлбэр - 아요/어요. (ㅗ,ㅏ төгссөн үйл үгэн дээр, гийгүүлэгч болон l-ээр төгссөн үгэнд тус тус залгаж хэрэглэнэ.)

Жич: Энэ хэлбэр нь маш түгээмэл хэрэглэгддэг бөгөөд харьцан ярилцагч этгээд өөрөөс нь ахмад настай эсвэл албан тушаалаар дээр хүн /захирал, дарга гэхмэт/ тохиолдолд, мөн үйлчилгээний газар их хэрэглэгддэг.
Жишээ:
(보다)          보     :      다         보+아요=봐요   (payu)
үзэх                                       үзэж байна
(가다)          가     :      다         가+아요 = 가요 (kayu)
явах                                       явж байна.
(먹다)          먹     :      다         먹+어요=먹어요 (mogoyu)
идэх                                      идэж байна.
(마시다)       마시  :      다         마시+어요=마셔요 (mashyoyu)
уух                                         ууж байна.
(좋다)          좋     :      다         좋+아=좋아요 (chuvayu)
дуртай байх                           Дуртай байна, таалагдаж байна.
3.Өдөр тутмын хэллэг: Үйл үгэнд ямар нэгэн төгсгөл залгахгүй шууд тухайн цагт нь хувиргаж ярих хэлбэр юм. Өөрөөр хэлбэл 아요/어요-ийн төгсгөлийг нь хасан 요 төгсгөлийг хасан ярих хэлбэр.
Жишээ:
(보다)          보     :      다        봐  (pa) Үз
(가다)          가     :      다        가  (ka) Яав
(먹다)          먹     :      다        먹어 (mogo) Ид
(마시다)       마시  :      다        마셔 (mashyo) Уу
(좋다)          좋     :      다        좋아  (chuva) Сайхан байна, тэгье, за, ок
Жич: Энэ хэлбэр нь захиран тушаах болон хүсэх үед хэрэглэгдэнэ гэдгийг анхаарна уу.

No comments:

Post a Comment